Čamu try hady vajny nie abrynuli ekanomiki Rasii i Biełarusi? I što budzie, kali zaklučać pieramirje?
Ad samaha pačatku poŭnamaštabnaj vajny analityki mierkavali, što vajennyja dziejańni i sankcyi abrynuć ekanomiki Biełarusi i Rasii, ale prahnozy nie spraŭdzilisia. «Naša Niva» spytała ŭ ekanamista Źmiciera Kruka, čamu tak adbyłosia i čaho čakać u ekanomicy ŭ vypadku zaviaršeńnia vajny.
Čatyry pryčyny, čamu rasijskaja ekanomika nie abrynułasia
Ekśpiert BEROC Źmicier Kruk nazyvaje čatyry asnoŭnyja pryčyny, čamu ekanomika Rasii, a razam ź joj i Biełarusi, nie abrynulisia ŭ vyniku vajny i šmatlikich sankcyj.
Ekanamist ličyć, što maštab, chutkaść i hłybinia tych sankcyj, jakija ŭvodzilisia ŭ dačynieńni da Rasii, byli mienšymi za tyja, što čakalisia ŭ samym pačatku vajny.
«Panavali čakańni, što Rasija amal imhnienna budzie adklučanaja ad hłabalnaj ekanomiki, što jana stracić mahčymaść ekspartavać značnuju častku ŭsich svaich syravinnych praduktaŭ. Ličyłasia, što ŭ Rasii amal nie atrymajecca pieraaryjentavać tyja patoki, jakija išli ŭ krainy Zachadu.
Kali ŭ 2022 hodzie kazali pra tak zvanyja drakonaŭskija sankcyi, razumiełasia adklučeńnie amal usich biez vyklučeńnia rasijskich bankaŭ ad SWIFT», — zhadvaje Kruk.
Na dumku ekanamista, kab heta sapraŭdy ŭ adzin momant adbyłosia, to jak minimum na niejki pieryjad Rasija straciła b mahčymaść pravodzić raźliki, što ŭ sumie pryviało b da značna bolšaha šoku ŭ rasijskaj ekanomicy, čym heta adbyłosia na spravie.
«Heta vielmi važna, bo kali b pieršapačatkovy šok byŭ mocnym, hłybokim i tryvałym, to dalej hetyja nastupstvy, jak mietastazy, pačali b raspaŭsiudžvacca pa ŭsioj ekanomicy, i supraćstajać hetamu było b vielmi i vielmi składana. Adnak intensiŭnaść i chutkaść uviedzienych sankcyj nie stvaryli takoha maštabnaha ŭsiebakovaha ŭdaru pa ekanomicy Rasii, jak pieršapačatkova čakałasia», — adznačyŭ ekśpiert.
Takaja fora z boku Zachadu dała mahčymaść rasijskim ekanamičnym uładam stabilizavać situacyju.
Druhoj pryčynaj Źmicier Kruk nazyvaje abjomy ekspartnaj vyručki Rasii, jakija padčas vajny nie tolki nie skaracilisia, a, naadvarot, vyraśli.
«Čakałasia, što ekspartnaja vyručka źmienšycca, a jana praź niejki čas tolki pavialičyłasia. Toje, što padčas vajny ceny na naftu i haz uzdymucca, było čakanym, ale niečakanym akazałasia toje, što Rasija zmoža zdymać z hetaha viarški.
U vyniku 2022 hod staŭ najlepšym dla Rasii pa pakazčyku dadatnaha salda płaciožnaha bałansu. To-bok prablemy, jakija jany atrymali, byli nie paraŭnalnymi z tymi karotkaterminovymi vyhodami, jakija jany atrymali praz rezkaje pavieličeńnie cen», — tłumačyć ekanamist.
Trecim punktam ekśpiert nazyvaje toj fakt, što rasijskija vytvorcy ŭdała skarystalisia sychodam z rynku zamiežnych kampanij.
«Praz heta miascovyja vytvorcy stali naroščvać vypusk u tych halinach, dzie raniej panavaŭ impart», — kaža Kruk.
Čaćviorty punkt — toj fakt, što vajna niasie nie tolki vydatki, ale i hienieruje ekanamičnuju aktyŭnaść, jak by cynična heta ni hučała. Upłyŭ hetaha faktaru nazirajecca mienavita ciapier.
«Vajennaja vytvorčaść i biudžetnyja srodki, jakija tam vykarystoŭvajucca, stvarajuć dadatkovy popyt u ekanomicy.
U Rasii vajna stała miechanizmam, jaki adkryŭ šluz da nazapašanych raniej źbieražeńniaŭ. Z hetaha biudžetu finansujucca jak vajennyja raschody, tak i samazabojcy, jakija dobraachvotna jeduć na vajnu.
Usie hetyja dadatkovyja vydatki — heta faktyčna ŭkid hrošaj z boku rasijskaha ŭradu za košt taho, što było nazapašana ŭ papiarednija hady».
Hety faktar, na dumku ekśpierta, i pryvioŭ ekanomiku da chutkaha adnaŭlenčaha rostu ŭ 2023-2024 hadach.
Što vyratavała ekanomiku Biełarusi?
Paźbiehnuć Biełarusi finansavaha kryzisu ŭ hetyja hady dapamahło toje, što jaje faktyčna vyciahnuła Rasija, jakaja zmahła sabie heta dazvolić dziakujučy vyšej pieraličanym pryčynam.
«Rasija śviadoma pajšła na toje, kab nie prosta kampiensavać, a navat pieravysić tyja straty, jakija Biełaruś paniesła ad sankcyj.
Da 2022 hoda isnavaŭ stereatyp, što biełaruski kalij amal niemahčyma ekspartavać nie praz bałtyjskija party. Hadami ličyłasia, što dastaŭka praz port u Sankt-Pieciarburhu budzie niemetazhodnaj praz vysokija vydatki na łahistyku.
Čakałasia, što na samo pieranakiravańnie hruzaŭ praz rasijskija party syjdzie 1,5-2 hady, ale na spravie zrabić heta atrymałasia davoli chutka.
U vypadku z kalijem užo na pačatku 2023 hoda abjomy pastavak pačali adnaŭlacca», — adznačaje ekśpiert.
Jašče bolš niečakanym Kruk nazyvaje situacyju, jakaja skłałasia na rynku naftapraduktaŭ. Pa jaho słovach, u biełaruskaj ekśpiertnaj supolnaści zaŭsiody była ŭpeŭnienaść, što ekspartavać naftapradukty praz Rasiju ci ŭ Rasiju — heta niešta za miežami zdarovaha sensu.
«Raniejšaja madel praduhledžvała, što my biarem tannuju rasijskuju naftu, a paśla ekspartujem jaje na Zachad pa rynkavym košcie. Ale akazałasia, što va ŭmovach vajny možna pradavać hetyja naftapradukty nazad u Rasiju, što da 2022 hoda ŭjavić sabie było niemahčyma».
Škoda ad sankcyj usio ž była
Tym nie mienš peŭnyja haliny biełaruskaj ekanomiki ŭsio ž paciarpieli ad sankcyj i inšych abmiežavańniaŭ z boku Zachadu. Najbolš — transpart i łahistyka.
«Naprykancy 2024 hoda siektar krychu adnaviŭsia, ale kali my paraŭnoŭvajem z davajennym uzroŭniem, to heta minus 15%, a kali brać dakavidnyja pakazčyki, to my majem skaračeńnie amal na 20%», — kaža Kruk.
Aproč transpartnaha siektara, praz vajnu ŭ 2022-2023 hadach adbyŭsia mocny spad u budaŭnictvie i IT.
Astatnija haliny ekanomiki, kali i prasieli ŭ pačatku vajny, to nie tak prykmietna i ŭžo na pačatku 2023 hoda pajšli ŭ rost», — kaža ekanamist.
Kamu vajna pajšła na karyść?
A voś pramysłovaść, naadvarot, atrymała šturšok.
«Apracoŭčaja pramysłovaść u 2022 hodzie na niejki pieryjad troški prasieła, ale pačynajučy z čaćviortaha kvartała 2022 hoda pakazvała amal bieśpierapynny rost dziakujučy popytu z Rasii — jak vajennamu, tak i cyvilnamu.
Kali ŭ Rasii była vialikaja kankurencyja, to mahčymaściej dla rostu było niašmat, ale praz sychod zamiežnych kampanij kankurencyja źniziłasia, što stvaryła vielmi spryjalnyja ŭmovy dla biełaruskaj pramysłovaści», — tłumačyć ekanamist.
Taksama Kruk vyłučaje roźničny handal, jaki pačaŭ raści, pačynajučy z druhoha kvartała 2023 hoda, kali davoli chutkimi tempami pačali raści realnyja dachody nasielnictva. Heta pryčyna dahetul zastajecca aktualnaj.
Jak imaviernaje zaviaršeńnie vajny musić paŭpłyvać na ekanomiku?
Pa bazavych prahnozach na ciapierašni hod, jakija rabilisia jašče da prychodu da ŭłady Trampa, ekśpierty čakali, što rost biełaruskaj i rasijskaj ekanomik budzie zapavolvacca, a razam z tym buduć źnižacca tempy rostu realnych dachodaŭ.
A što ŭ vypadku, kali vajna chutka zavieršycca?
«Kali budzie źniaćcie sankcyj, jakoje dazvolić Rasii pavysić vyručku ad nafty i hazu, to heta, biezumoŭna, budzie plusam. Ale tut uźnikaje pytańnie, nakolki mocna heta moža adbycca, bo mnohaje zaležyć ad taho, chto i jak budzie hetyja sankcyi zdymać.
Kali budzie adbyvacca supraćstajańnie pamiž ES i ZŠA, to ŭpłyŭ Štataŭ tut nie taki vialiki. U pytańniach, datyčnych nafty i hazu, pazicyja Hiermanii budzie bolš važnaj, čym pazicyja ZŠA.
Praz heta niama ŭpeŭnienaści ŭ tym, što źniaćcie ci pasłableńnie sankcyj adrazu palepšyć situacyju z ekspartam. Taksama niama ŭpeŭnienaści, što ŭsie adrazu pačnuć viartać valutnuju vyručku ŭ krainu», — kaža Kruk.
Kab situacyja kardynalna źmianiłasia, spatrebicca čas.
«Tamu toj scenar, pa jakim u 2025 hodzie budzie adbyvacca zapavolvańnie rostu ŭ Rasii i Biełarusi, zastaniecca aktualnym navat pry ŭmovie zaviaršeńnia vajny i pasłableńnia sankcyj.
Bolš za toje, kali zhortvajucca bajavyja dziejańni, adbyvajecca skaračeńnie vydatkaŭ. Pierš za ŭsio, na ŭtrymańnie socień tysiač vajskoŭcaŭ. Tamu taja finansavaja padtrymka, jakaja ruchała ekanomiku ŭ papiarednija hady, budzie skaračacca.
Daloka nie fakt, što prypynieńnie bajavych dziejańniaŭ pryviadzie da chutkaha palapšeńnia ekanamičnaj situacyi ŭ Rasii.
Mnohaje budzie zaležać ad taho, ci ŭsie masava pavierać u toje, što heta mienavita spynieńnie vajny, a nie jaje prypynieńnie, i, pa-druhoje, nakolki chutka Rasija budzie zhortvać svaje vajennyja vydatki».
Ciapier čytajuć
Fiodar Viktaravič i «Viktar Fiodaravič». Supracoŭnik «Varhiejminha» maje pašpart prykryćcia. Jaho žonka Volha Siamaška — viadomaja žurnalistka54
Kamientary
Nu a paru dniej nazad putin priznałsia,čto sankcii OČIEŃ (jeho słovo) vriediat ekonomikie rośsii …