«Nichto nie zrabiŭ bolšaje škody dla Biełarusi, čym jon»? List pra Stanisłava Šuškieviča

«Vitaju, druža!

Zima ŭsio ž taki zavitała da nas: staić maroz, Vilniu zasypała śnieham. Pryroda byccam adčuvaje našyja spadzievy i doryć siurpryzy: ty ŭžo nie vieryš u pieramieny, maŭlaŭ, zimy nie budzie, skončyŭsia naturalny paradak rečaŭ… A tut raz — i zima. Chaj sabie miljon hadoŭ tamu ŭsio było pa-inšamu i moža być pa-inšamu praź miljon hadoŭ, ale nie ciapier.

Ty pišaš, jak cicha stała ŭ Miensku za hetyja piać hadoŭ, jakaja tryvožnaja ŭstalavałasia pustata. Byccam usie zamiorli ŭ čakańni pieramien. Ciabie zasmučaje, jak hučna pry hetym svaracca biełarusy ŭ emihracyi, i asabliva hety apošni «najezd» na Šuškieviča: nibyta heta jon dla Biełarusi — najbolšaje zło.

Paźniak pra 1990-ja: «Nichto nie zrabiŭ bolšaj škody dla nacyjanalnych intaresaŭ Biełarusi, čym heta istota»

Na žal, sapraŭdy, hučyć jak nie z emihracyi, a jak cytata z «Sovietskoj Biełoruśsii» («bałaboł», «istota»…). Krytyka moža być roznaj, u tym liku źniščalnaj, ale kali pačynajucca abrazy, značyć, arhumientaŭ niama. Heta asablivy «styl», daloka nie kožny na takoje zdolny. Adnojčy «SB» pryśviaciła mnie artykuł pad nazvaj «Obyknoviennyj podonok» — jak ćvik zabiła, bo jakaja tut moža być dyskusija, «vašie mnienije nikoho nie intieriesujet».

Uvohule, ja ŭjaŭlaŭ sabie, što abraza bolš pasuje rasijskaj prapahandzie, jakaja pryžyłasia i ŭ našym mienskim Padmaskoŭi. Biełaruski ruch, naadvarot, ačyščalny, śvietły i žyćciadajny. Praŭdzivy i vysakarodny. Inakš navošta jon patrebny, chto da jaho paciahniecca?

Što da samoj «nahody» voś tak abražać pieršaha kiraŭnika niezaležnaj Biełarusi, dyk heta daŭniaja historyja.

U 1992 hodzie BNF sabraŭ 440 tysiač podpisaŭ za refierendum pra rospusk prakamunistyčnaha Viarchoŭnaha Savieta i novyja vybary. VS pavodle zakonu musiŭ pryznačyć datu referendumu. Ale staršynia VS Šuškievič hetaha nie zrabiŭ i takim čynam na referendumie byŭ pastaŭleny kryž.

U realnaści nie isnavała navat pryvidnaha šancu, što budzie inakš, što VS sam dazvolić siabie raspuścić. Dla hetaha jamu treba było pieratvarycca ŭ… BNF i ŭznačalić demakratyčnyja pieramieny.

Ale była ŭ tym parłamiencie zusim nievialikaja, choć i nadzvyčaj efiektyŭnaja apazicyja BNF. Heta jana, pa idei, musiła vieści da pieramien. Pahatoŭ mieła taki dośvied, dyj abstaviny byli spryjalnyja, nia toje što siońnia.

Mnie davodziłasia pisać pra fatalnuju pamyłku hetaj hrupy, jakaja paśla admovy ad refierendumu nazvała hety VS nielehitymnym, ale zastałasia ŭ im: u toj samy dzień stajała ŭ čarzie pa abied u parłamienckaj stałoŭcy.

Pavialičyć

To-bok nie vyjšła ź jaho rašuča, nie pačała abjadnoŭvać vakoł siabie narod i ničoha nie zrabiła, kab advajavać zakon. Faktyčna pramianiała svaju lidarskuju rolu ŭ narodzie na rolu elitarnaj hrupy ŭ nielehitymnym parłamiencie. Takim čynam była stračanaja inicyjatyva. Fatalna, bo heta byŭ pačatak kanca: i dla Šuškieviča, i dla apazicyi BNF, a ŭrešcie i dla samoha BNF.

Tady pa śladach padziejaŭ ja pisaŭ u «Svabodzie» (prabač za samacytavańnie, ale heta ŭžo častka historyi):

«Sami deputaty niezaležnaści pra hetuju historyju kažuć jak pra epizod, dzie fatalnuju rolu syhraŭ Stanisłaŭ Šuškievič. Ale što jon moh? Čałaviek biez realnaje ŭłady, pad jakim uva ŭsie baki hajdałasia kresła staršyni VS, moh pierakanać kamunistyčny parłamient prahałasavać za refierendum ab svaim rospusku? Nierealna».

Tak ci inakš, jak kaža paet, usio prajšło-minuła, jak i nie było. Adno što zasmučaje — abrazy i admaŭleńnie mała što Šuškieviča, ale i važnaha etapu našaj historyi, źviazanaha ź jahonym imiem: i Viskuloŭ, i niezaležnaści, i adzinaj dziaržaŭnaj biełaruskaj movy, i nacyjanalnaj simvoliki, i mižnarodnaha pryznańnia, i pačatkaŭ demakratyi…

Siońniašniaja svarka vyhladaje jak baraćba za pamiać. A ŭ vyniku pamiać budzie prosta źniščacca — u tym samym rečyščy, u jakim z pomślivaj nianaviściu stavicca da Šuškieviča i ŭsiaho, što ź im źviazana, Łukašenka. Jak by jon chacieŭ vykraślić ź biełaruskaj historyi tyja try-čatyry hady pačatku 1990‑ch! Zabić ćvik. A tut jašče znachodzicca jamu padtrymka ź nibyta supraćlehłaha boku barykad.

Mižvoli padumaješ, što padobnaje pryciahvajecca padobnym. Nie ŭjaŭlaju sabie, kab takija abrazy da apanienta dazvoliŭ sabie sam Stanisłaŭ Šuškievič — zusim inšaha typu čałavieka, jaki tak i nie znajšoŭ sabie hodnaj kampanii ŭ palitycy, pry tym byŭ absalutna adkrytym i dastupnym dla ludziej.

Dziva što mieŭ vialikuju pašanu, asabliva siarod intelihiencyi, — nastolki ščyruju, što i siońnia šmat chto ŭsprymaje achajvańnie jaho jak kryŭdu dla siabie asabista.

Pavialičyć

Mnie navat dumajecca, što jahony intelihientny elektarat nikudy nie dzieŭsia ŭ Biełarusi i siońnia.

Ludzi zatailisia, ale mienavita jany — zachavalniki empatyi, najlepšaha, što jość u biełarusach, i naturalnaha paradku rečaŭ.

Urešcie, i ŭsia nadzieja — na ich.

Biełaruskaja emihracyja, na ščaście, zusim nie tolki taja, što svarycca. Mianie ŭraziŭ niadaŭni paetyčny fiestyval imia Michasia Stralcova «Vieršy na asfalcie» ŭ Vilni.

Mnostva narodu, knih, tvorcaŭ. Z kožnym hodam usiaho hetaha stanovicca bolej, byccam festyval rastaje.

Tut nichto nikomu nie vorah, nichto nie hladzić kryvym vokam, nichto nie dumaje pra vyhadu.

I panuje tut hałoŭnaje — moža, nie adrazu prykmietnaje — toje, što biełarusaŭ u emihracyi i biełarusaŭ, jakija pryjechali na fiestyval ź Biełarusi, ničoha nie padzialaje.

A jašče pazaŭčora ŭ Vilni znoŭ zdaryłasia antybiełaruskaja pravakacyja, jakaja ŭžo za minuły čas i ŭ tym samym styli.

Na ścianie Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta chtości pakinuŭ «naskalny» nadpis «Vilnia naša» i prymalavaŭ bieł-čyrvona-bieły ściah.

Nu što tut skažaš…

Słovy, jakija ŭ biełaruskaj kulturnaj tradycyi hučali jak pryznańnie ŭ lubovi da staroj stalicy, u siońniašnich abstavinach hučać jak seksistyčnaje «lubimuju nie otdajut».

Pry hetym nakramzoleny nadpis, jak i ŭsie papiarednija, adnym počyrkam.

To bok, robić heta adna asoba i toj samaj farbaj.

I adzinaja sensoŭnaja meta hetaha dziejstva — zrabić stanovišča biełarusaŭ, jakija ŭciakli ad Łukašenki ŭ Vilniu, jašče bolš uraźlivym.

Ja dumaju, lubić — zusim nie značyć avałodać.

Heta dva śvietapohlady, jakija adroźnivajuć čałavieka cyvilizavanaha ad dzikuna.

I kali navat hipatetyčna ŭjavić sabie, što niejkija biełarusy chočuć «zachapić Vilniu», dyk jany buduć heta rabić tolki pad čyrvona-zialonym ściaham, jaki ŭ Biełarusi ciapier visić na turmach i aŭtazakach.

Dla Vilni i ŭsich, chto tut žyvie, heta byŭ by sapraŭdny kašmar.

Pad bieł-čyrvona-biełym ściaham demakratyčnaja Biełaruś ujaŭlajecca ŭ Jeŭropie, u šenhienskaj zonie, dzie pamiž joj i Vilniaj niama miažy.

Dla cyvilizavanaha čałavieka i jaho lubovi hetaha bolš čym dastatkova.

Dobra, što nichto na heta nie paddajecca ni siarod litoŭcaŭ, ni siarod biełarusaŭ.

I, aproč skruchi ŭ vuličnych minakoŭ, nijakich inšych pačućciaŭ toje «hrafici» nie vyklikaje.

Drenna, što palicyja asabliva nie šukaje taho ci to drobnaha chulihana, jaki psuje vyhlad horadu, ci to varjata, jaki pry tym dziejničaje ŭ intaresach Rasiei i jaje mienskaha filijału.

Nijakich inšych intaresaŭ tut niama i być nie moža. Byvaj zdarovy, čakaju adkazu».

• 46
• 2
• 3
• 3
• 0
• 2
• 0
• 1