Padryŭ «Paŭnočnaha patoku»: stali viadomyja kulisy dziorzkaj dyviersii, rola Załužnaha i Polščy
Rasśledavańnie niamieckich žurnalistaŭ raskryła, jak ukrainskaja dyviersijnaja hrupa ździejśniła adnu z samych dziorzkich apieracyj u historyi, jakaja z zachodnich śpiecsłužb mieła infarmacyju pra dyviersiju zahadzia i jakoje dačynieńnie mieła Varšava.
26 vieraśnia 2022 hoda siejsmohrafy zafiksavali mocny vybuch pablizu vostrava Bornhalm. Nieŭzabavie kampanija Nord Stream AG zaŭvažyła rezkaje padzieńnie cisku ŭ trubach, a bajavy samalot źniaŭ na videa vielizarnyja burbałki na pavierchni mora. Chutka stała viadoma, što try z čatyroch hazapravodaŭ surjozna paškodžanyja.
Heta była adna z samych maštabnych dyviersij u sučasnaj jeŭrapiejskaj historyi. Doŭhi čas zastavałasia niezrazumiełym, chto staić za vybuchami i jak naohuł mahła adbycca takaja apieracyja.
Niamieckamu časopisu «Špihiel» udałosia ŭstanavić asobnych členaŭ dyviersijnaj hrupy i parazmaŭlać ź blizkimi da ich ludźmi va Ukrainie. U čarhovym vypusku padkasta Firewall žurnalisty raskazali padrabiaznaści.
Pavodle rasśledavańnia žurnalistaŭ, ideja padryvu hazapravoda abmiarkoŭvałasia ŭdzielnikami adnoj sa śpiecyjalnych ukrainskich struktur raźviedki jašče piać hadoŭ tamu.
Paśla napadu Rasii na Ukrainu ŭ lutym 2022 hoda i na fonie jeŭrapiejskich sankcyj, jakija nie zakranali niamieckich vypłat za rasijski haz, hetaja staraja ideja ŭzhadałasia iznoŭ. Dla dyviersantaŭ Nord Stream staŭ simvałam zaležnaści Jeŭropy i słabaści Hiermanii.
Maleńkaja hrupa raźviedčykaŭ vyrašyła dziejničać samastojna.
Mozham apieracyi žurnalisty nazyvajuć byłoha pałkoŭnika SBU i HUR Ukrainy, a taksama byłoha kamandzira adnoj z vajskovych čaściej Sił śpiecyjalnych apieracyj Uzbrojenych sił Ukrainy Ramana Čarvinskaha. Mienavita hrupa, što sfarmavałasia vakoł jaho, raspracavała płan padryvu Nord Stream.
Sam Čarvinski havaryć pra heta publična admaŭlajecca. Ale žurnalistam «Špihiel» udałosia sustrecca ź im.
«Vyniki hetaj apieracyi — heta nie tolki pieramoha dla Ukrainy. Heta taksama šaniec dla Hiermanii. Narešcie vas bolš nie buduć šantažavać. Dla mianie heta akt vyzvaleńnia», — skazaŭ Raman Čarvinski padčas karotkaj sustrečy z žurnalistami.
Płany i padrychtoŭka apieracyi
Hrupa Čarvinskaha nie tolki mieła ideju, ale i znajšła sponsara. Im staŭ pradprymalnik, źviazany z ukrainskimi śpiecsłužbami. Jon pahadziŭsia finansavać apieracyju. Ahulny biudžet dyviersii skłaŭ da 300 000 dołaraŭ ZŠA. Asnoŭnaja častka — ad nienazvanaha biznesmiena. Ale i niekatoryja ŭdzielniki taksama patracili hrošy sa svaich aščadžeńniaŭ.
Praź niekalki tydniaŭ paśla napadu Rasii pačałasia kankretnaja praca nad płanam, vyvučalisia maršruty trubapravoda, hłybinia i taŭščynia stalovych ścienak.
Doŭhi čas hrupie nie ŭdavałasia znajści śpiecyjalista-padryŭnika. Vialikaja kolkaść ludziej, da jakich źviartalisia, admaŭlała. Narešcie pahadziŭsia piensijanier-padryŭnik, jaki straciŭ syna na vajnie. U materyjale jaho nazyvajuć prosta Dzied.
Treniroŭki i vyprabavańni vybuchoŭki pravodzilisia na voziery na ŭskrainie Kijeva. Dzied pierarabiŭ bałon akvałanha ŭ samarobnuju bombu i zaradziŭ jaje vybuchovym rečyvam aktahienam — mahutnym materyjałam, prydatnym dla padvodnych apieracyj. U kancy viasny 2022 hoda adbyłosia pieršaje vyprabavańnie hetaj vybuchoŭki ŭ hłybini voziera.
Hrupa pravodziła vyprabavańni, kab daviedacca, jak najlepšym čynam raźmiaścić vybuchoŭku na trubapravodzie: dzie i pad jakim vuhłom jaje macavać, ź jakoj adlehłaści, kab nanieści maksimalnuju škodu.
Dla hetaha jany šukali słabyja miescy ŭ kanstrukcyi trubapravoda. U internecie možna znajści davoli padrabiaznyja techničnyja źviestki: Nord Stream składajecca z 12-mietrovych stalovych trub, pakrytych bietonam. Ale na stykach — tam, dzie truby złučajucca — zamiest bietonu vykarystoŭvajecca tolki ćviordaja piena. Ukraincy chacieli prabić mienavita hetyja miescy, zrabiŭšy małuju dzirku, praź jakuju pad ciskam vyrviecca haz. Jon i pavinien byŭ razarvać trubu znutry.
Pryblizna za paŭhoda da vybuchu pačalisia pošuki ludziej, zdolnych nyrać na hłybiniu kala 80 mietraŭ. Šukali nie prosta hłybakavodnych nyrcoŭ, a tych, chto psichałahična vytrymaje stres, hatovy ryzykavać žyćciom i pracavać u kamandzie.
Ale ŭ samoj Ukrainie tolki adzinki zdolnyja nyrać na takuju hłybiniu. Bolšaść siertyfikataŭ dajvieraŭ (u tym liku ŭ zachodnich turystaŭ) dajuć dazvoł na apuskańnie da 30 mietraŭ. A nyrańnie hłybiej za 40 mietraŭ patrabuje zusim inšaha abstalavańnia, składaniejšaha i daražejšaha.
Kamanda Čarvinskaha źviarnułasia da dvaccaci mahčymych kandydataŭ. Heta byli nie vajskoŭcy, a cyvilnyja ludzi z dośviedam u padvodnym płavańni — siarod ich, naprykład, sistemny administratar i technik pa kandycyjanierach. Usie 20 pahadzilisia.
Ale abrali čatyroch mužčyn i adnu žančynu, jakaja pradstaŭlałasia jak Darja. Jana mieła nie tolki stratehičnuju funkcyju: z žančynaj na borcie hrupa vyhladała jak para, jak amatarskaja turystyčnaja kamanda — mienš padazrona, čym kampanija ź piaci mužčyn.
Darja — prafiesijny nyrec i, pavodle śviedak, samaja adčajnaja z usich. Jana nyrała ŭ takich umovach, pry jakich mužčyny admaŭlalisia. Adzin z surazmoŭcaŭ žurnalistaŭ zaŭvažyŭ: «Z usich na borcie samyja mocnyja jajcy byli ŭ jaje».
Na praciahu niekalkich tydniaŭ hrupa treniravałasia ŭ zatoplenym karjery, dzie možna było nyrać da 100 mietraŭ. Udzielniki hrupy vučylisia macavać mulaž bomby da trosa, apuskać jaho na dno, pracavali ŭ abahravanych hidrakaściumach.
Ale instruktary časam padkładali razradžanyja batarei — kab u hłybini kaścium nie abahravaŭsia. Heta było častkaj psichałahičnaha vyprabavańnia.
Ci byŭ zahad?
U krasaviku 2022 hoda, kali padrychtoŭka zajšła ŭžo daloka, hrupa Čarvinskaha vyrašyła ŭzhadnić płan z kiraŭnictvam. Jany źviarnulisia da Valeryja Załužnaha, tahačasnaha hałoŭnakamandujučaha USU.
Jamu pieradali karotki płan na paŭtary staronki. Załužny nie adkazaŭ žurnalistam na zapyt, adnak, jak śćviardžajecca, heta jon daŭ zialonaje śviatło, i apieracyja atrymała chod. Adzinaje, pra što nibyta spytaŭsia Załužny, — ci viedaje pra heta prezident Uładzimir Zialenski. Na što atrymaŭ admoŭny adkaz. Hałoŭnakamandujučy vyrašyŭ prezidentu pra spravy dyviersijnaj hrupy nie paviedamlać.
Ale tajamnica doŭha nie pratrymałasia. Niezadoŭha paśla hetaha zachodniaja raźviedka atrymlivaje źviestki pra jaje padrychtoŭku. U červieni 2022 hoda ŭ słužbu źniešniaj raźviedki Hiermanii (BND) prychodzić sakretnaje, zašyfravanaje paviedamleńnie — depieša z vajskovaj raźviedki Niderłandaŭ. Jana paviedamlaje, što na terytoryi Ukrainy rychtujecca napad na hazapravod Nord Stream.
Papiaredžańni atrymlivaje nie tolki Bierlin. Infarmacyja idzie taksama ŭ ZŠA. CRU, u svaju čarhu, pieradaje sihnał tryvohi niamieckamu boku. Pavodle krynic, CRU źviartajecca i ŭ Ofis prezidenta Ukrainy.
Z hetaha momantu, adznačajuć žurnalisty, Zialenski ŭžo, vidać, viedaje pra płan. Pavodle ŭsich najaŭnych danych, jon asabista nie addavaŭ zahad padryvać Nord Stream. Ale ciapier možna śćviardžać, što jon prynamsi byŭ u kursie — i nie pieraškodziŭ.
Ci ŭspryniaŭ jon heta surjozna, ci chacieŭ spynić apieracyju — nieviadoma. Ale z hetaha momantu jaho možna ličyć palityčna adkaznym — chacia b častkova.
Pavodle śviedčańniaŭ, jakija žurnalisty atrymali padčas svajho rasśledavańnia, vajskovaje kiraŭnictva Ukrainy ŭsio ž vykazała peŭnuju zaniepakojenaść płanami hrupy Čarvinskaha. Ale heta była nie kateharyčnaja zabarona, a chutčej aściarožnaja rekamiendacyja — niešta kštałtu: «Moža, lepiej pakul nie treba…»
I, jak raskazali žurnalistam, heta było skazana «z padmirhvańniem».
A što Bierlin?
Dziakujučy niderłandskim kaleham, zamiežnaja raźviedka Hiermanii (BND) atrymała kankretnuju infarmacyju pra kolkaść udzielnikaŭ hrupy, padroblenyja dakumienty, śpiecyjalnaje abstalavańnie.
Inšymi słovami, scenar budučaha vybuchu byŭ viadomy śpiecsłužbam za try miesiacy da jaho ździajśnieńnia — u padrabiaznaściach nadzvyčajnaj stupieni. Takoje ŭ raźviedcy zdarajecca redka.
Heta, naturalna, prablema dla Ukrainy. Ale prablema… tak i nie stała prablemaj. U Bierlinie papiaredžańnie chutka «pakłali ŭ šufladu», paličyŭšy jaho niedastatkovym.
U paviedamleńni niderłandcaŭ zhadvałasia, što napad musić adbycca padčas vialikich vučeńniaŭ NATA BALT OPS, jakija prachodzili ŭ Bałtyjskim mory z 5 pa 17 červienia 2022 hoda. Kali telehrama dajšła da Bierlina — vučeńni ŭžo skončylisia, i ničoha nie adbyłosia. Tamu niamieckija ŭłady vyrašyli, što infarmacyja niesurjoznaja.
Žurnalisty «Špihiela» aceńvajuć heta jak niebiaśpiečnuju chałatnaść. Jany pryznajuć: raźviedki atrymlivajuć mnostva sihnałaŭ, ale taki dakładny i śpiecyfičny — vialikaja redkaść. I ŭ hetym vypadku Hiermanija «praspała» — u pramym sensie.
Adnak, jak adznačajuć žurnalisty, navat kali b była palityčnaja vola, technična praduchilić dyviersiju było amal niemahčyma. Bo niemahčyma achoŭvać bolš za 1000 kiłamietraŭ trub pad vadoj.
Pačatak apieracyi
U siaredzinie žniŭnia pieršymi vyjazdžajuć padvodnica Darja i vajskoviec ź psieŭdanimam Rubik. Jany nakiroŭvajucca ŭ Polšču na furhonie, zapoŭnienym abstalavańniem dla padvodnaha płavańnia i bałonami z vybuchoŭkaj, zamaskavanymi pad zvyčajnyja bałony sa ścisnutym pavietram. U kožnym ź ich 20—35 kiłahramaŭ vybuchoŭki.
Darja adyhryvaje klučavuju rolu. Pa lehiendzie jana maje škołu padvodnaha płavańnia i vyvozić jaje z zony bajavych dziejańniaŭ va Ukrainie ŭ Polšču. Usio vyhladaje davoli pierakanaŭča.
Rubik i Daša nakiroŭvajucca ŭ zakinuty budynak kala maleńkaha polskaha haradka. Tudy pastupova pryjazdžajuć i astatnija ŭdzielniki apieracyi: inšyja nyrcy, kapitan, pamočnik.
Usie prachodziać pravierku: zdajuć telefony, vykładvajuć rečy z sumak, pavinny navat raspranucca, kab pierakanacca, što nie nosiać GPS-trekieraŭ. Dla suviazi z Kijevam kamandzir apieracyi mieŭ 16 telefonaŭ i stos papiarednie apłačanych SIM-kartaŭ. Paśla kožnaha zvanka jon mianiaŭ aparat.
Ale adna prablema zastavałasia: jašče nie byli hatovyja padroblenyja dakumienty. Im patrebny byli falšyvyja bałharskija i rumynskija pašparty, kab pierasiekčy miažu z Hiermanijaj. A jašče — falšyvy kapitanski siertyfikat, patrebny dla arendy jachty.
Hetaje čakańnie ciahnułasia i vymotvała psichałahična. Ale, narešcie, dakumienty prychodziać — i pieršy ekipaž jedzie ŭ Hiermaniju.
6 vieraśnia 2022 hoda ŭ porcie Varnemiunde pad Rostakam kamanda aranduje jachtu «Andramieda» na padrobleny rumynski pašpart. Častka dyviersijnaj hrupy adpraŭlajecca na jachcie ŭ Bałtyjskaje mora. Pieršy prypynak — port Vik (Wiek) na vostravie Ruhien, dzie na bort zahružajecca abstalavańnie i dałučajucca astatnija členy ekipaža.
Klučavaja pamyłka
Ale padčas padjezdu adbyvajecca pamyłka, jakaja paźniej stanie klučavoj dla niamieckaha śledstva.
8 vieraśnia 2022 hoda ŭ pasieliščy Licaŭ (Lizow) na vostravie Ruhien radar fiksuje pieravyšeńnie chutkaści aŭtamabilem — biełym furhonam z ukrainskimi numarami. Na zdymku — čałaviek, jaki paźniej budzie apaznany jak Uładzimir S.
Jon jechaŭ z kiroŭcam — adnym z tych, chto prapanuje pryvatnyja pasłuhi dastaŭki abo padvozu dla ŭkraincaŭ pa Jeŭropie. Uładzimir S. dabirajecca da porta, kab dałučycca da ekipaža «Andramiedy».
Mienavita hetaje fota z radara paźniej dapamahaje identyfikavać jaho i źviazać z apieracyjaj. Chto jon? Majstar pa kandycyjanierach, baćka traich dziaciej, instruktar pa padvodnym płavańni. Jon paśpieŭ uciačy ad niamieckich uładaŭ litaralna za krok da aryštu.
Padryŭ
Z porta Vik jachta vychodzić u adkrytaje mora i nakiroŭvajecca ŭ vody kala vostrava Bornhalm, dzie na hłybini 80 mietraŭ prachodziać truby. Spačatku jany z dapamohaj mahutnaha łakatara šukajuć trubapravod, zatym — kali jaho znachodziać — kidajuć u vadu tros z hruzam, jaki apuskajecca na dno pobač z truboj.
Pa hetym trosie nyrcy aryjentujucca ŭ mutnaj vadzie. Jany spuskajucca z zadniaj płatformy jachty, ź ciažkaj amunicyjaj, u chvalavańni. Potym — spuskajuć i bałony z vybuchoŭkaj, prymacavanyja karabinami da trosaŭ. I ŭkładvajuć ich na styki trub, bo mienavita tam kanstrukcyja najbolš uraźlivaja.
Adnak adbyvajecca adna pamyłka: adna z trub była padarvanaja dvojčy, a na druhuju vybuchoŭka ŭvohule nie była prymacavana. Usiaho Nord Stream 1 i 2 składajucca z čatyroch trub. Ź ich dyviersanty paškodzili try — i adnu ź ich dva razy. Mabyć, u niejki momant zabłytalisia.
Padniacca z hłybini 80 mietraŭ — nie prosta. Na heta patrabujecca kala 40 chvilin z ulikam dekampresii. Usiaho adzin nyrok na dzień. A ŭvieś ekipaž pakutuje ad marskoj chvaroby.
Vybuchoŭka była abstalavanaja tajmieram, jaki byŭ pastaŭleny na 26 vieraśnia. Značyć, da taho času hrupa pavinna była paśpieć viarnucca va Ukrainu.
23 vieraśnia «Andramieda» znoŭ zachodzić u port na vostravie Ruhien. Jany razhružajucca. U hety ž dzień turysty vypadkova fatahrafujuć port — na zdymku vidać čyrvony furhon kala jachty. Paźniej heta taksama stanie klučavoj začepkaj dla śledčych.
Tym ža viečaram hrupa viartaje jachtu ŭ port Varnemiunde.
Jakuju rolu adyhrała Polšča
Paśla vybuchaŭ prajšło niekalki miesiacaŭ, pakul śledčyja vyjšli na jachtu «Andramieda». U vyniku jaje ahladu byli znojdzienyja ślady vybuchovych rečyvaŭ — aktahienu i hieksahienu — praktyčna na ŭsim karabli.
Adnak spatrebiłasia amal dva hady, kab identyfikavać adnaho z udzielnikaŭ — Uładzimira S., taho samaha, čyja mašyna trapiła pad fotakamieru na Ruhienie.
Paśla vybuchu jon spakojna jeździŭ pa Jeŭropie. U mai 2024 hoda mužčyna viartaŭsia z Kapienhahiena i na niejki čas zajechaŭ u Hiermaniju, kab naviedać svajakoŭ. Nieŭzabavie paśla jaho adjezdu Fiederalny sud Hiermanii vydaŭ ordar na aryšt. 21 červienia niamieckija ŭłady źviarnulisia da Polščy, dzie jon žyŭ.
Ale aryštavać Uładzimira nie ŭdałosia. Pavodle infarmacyi žurnalistaŭ, polskija śpiecsłužby papiaredzili jaho, i z dapamohaj ukrainskaj ambasady jon paśpieŭ viarnucca va Ukrainu da zatrymańnia.
Ciapier Uładzimir S. u mižnarodnym vyšuku, ale ŭziać jaho pad vartu ŭ najbližejšy čas małaimavierna. Jaho vinavaciać u dziejańniach, jakija mohuć razburyć abo padarvać asnovy dziaržaŭnaha ładu, zamacavanyja ŭ Kanstytucyi krainy — adnoj z najbolš surjoznych katehoryj złačynstvaŭ suprać dziaržavy.
Adnak u samoj Ukrainie ŭsio ŭsprymajecca inakš. Tam heta bačać jak akt abarony, jak udar pa vajskovaj infrastruktury voraha — akt, zrazumieły i nieabchodny.
Niekatoryja ŭdzielniki dyviersijnaj hrupy sami chacieli rastłumačyć svaje matyvy. Mienavita tamu jany pahadzilisia sustrecca z žurnalistami «Špihiela» ŭ Kijevie. Jany chacieli, kab ich dziejańni nie ŭsprymalisia jak teraryzm, a jak vajennaja apieracyja suprać voraha.
«Heta nie było skiravana suprać Hiermanii, — skazali jany, — my chacieli nie naškodzić, a vyzvalić jaje ad zaležnaści ad Rasii. Tak, mietady žorstkija i niezakonnyja, ale heta — vajna».
Ź ich punktu hledžańnia Nord Stream byŭ lehitymnaj vajennaj cellu, bo finansavaŭ ahresara. Ci adpaviadaje heta mižnarodnamu pravu — pytańnie sprečnaje. Ale sam fakt, što paškodžanyja truby praciahvajuć upłyvać na adnosiny ŭ Jeŭropie, kaža sam za siabie.
Kamientary