«Ludzi masava admianiajuć padpiski na Amazon». Biełaruska raskazała, što adbyvajecca ŭ ZŠA paśla prychodu Trampa

— Jak vy by apisali ahulny nastroj siarod ludziej vakoł vas? Ci adčuvajecca napružańnie, ci, naadvarot, uźniosłaść, źviazanaja z tym, što Amieryka znoŭ budzie great?

— Z prychodam Trampa palaryzacyja ŭ hramadstvie dasiahnuła piku, — pryznajecca Volha, biełaruskaja aktyvistka, jakaja bolš za 5 hadoŭ žyvie ŭ ZŠA. — Jahonaja palityka pabudavana na pošuku voraha: vina za ŭsie prablemy ŭskładajecca na emihrantaŭ, ŁHBTK-supolnaść, libierałaŭ. Heta padzialaje ludziej, i navat u siemjach dy siabroŭskich kołach źjaŭlajucca kanflikty: «Ty hałasavaŭ za Trampa — my bolš nie siabry».

Padzieł bačny navat u asabistych adnosinach. U apošnim siezonie šou Love Is Blind žančyny admaŭlali mužčynam, kali tyja nie padtrymlivali pravy ŁHBTK+ abo žanočuju aŭtanomiju. Heta ilustruje šyroki trend: mnohija maładyja mužčyny stanoviacca ŭsio bolš kansiervatyŭnymi, asabliva pad upłyvam pravych padkastaraŭ, jakija papularyzujuć idei «viartańnia žančyn na kuchniu». Žančyny, naadvarot, bolš demakratyčnymi stanoviacca.

Kali kazać pra ahulny nastroj ludziej vakoł mianie, to, jak i ŭ luboj krainie, tut jość roznyja pohlady. Jość tyja, chto aktyŭna padtrymlivaje Trampa, jość libierały, jakija razumiejuć ryzyki jaho palityki. Bolšaja častka — heta ludzi, što starajucca trymacca ŭbaku ad palityki.

Siarod libieralna nastrojenych ludziej panuje adčuvańnie niestabilnaści, nibyta jany siadziać na emacyjnych arelach. Adzin dzień zdajecca, što ŭsio kocicca ŭ biezdań i kraina pieratvarajecca ŭ fašysckuju dyktaturu, a nazaŭtra źjaŭlajecca nadzieja, što demakratyja vystaić. U biełaruskich emihrantaŭ hetaje pačućcio macniejšaje, bo jany na ŭłasnyja vočy bačyli, da čaho moža pryvieści aŭtarytaryzm.

Respublikancy žyvuć u zusim inšaj infarmacyjnaj burbałcy. Jany ŭpeŭnienyja, što ŭsio, što robić Tramp, — pravilna, i ŭsprymajuć lubyja kontrarhumienty jak fejk. Ultrapravyja miedyja, jakija jany hladziać, časta pieradajuć prarasijskuju prapahandu, tamu dla mnohich «ukraincy — nacysty», a «vajnu pačaŭ Bajden».

Pavialičyć

— Niahledziačy na surjoznyja źmieny, u ZŠA ładzicca davoli mała masavych pratestaŭ. Čamu?

— Tak, pratestaŭ u Amierycy ciapier niašmat. Heta možna rastłumačyć davieram da sistemy: amierykancy, u adroźnieńnie ad biełarusaŭ, ź dziacinstva vučacca vieryć u demakratyju i ŭ toje, što pravasudździe pracuje. Navat niahledziačy na toje, što robić Tramp, mnohija pierakananyja, što jaho možna spynić zakonnym šlacham.

I sapraŭdy, sudovaja sistema praciahvaje vykonvać svaju rolu. Naprykład, niadaŭna fiederalny sud zabłakavaŭ rašeńnie Iłana Maska ab zakryćci USAID i pryznaŭ jaho niezakonnym. Heta pakazvaje, što instytuty pracujuć. Ale Tramp pačaŭ abražać sudździaŭ, pisać, što jany karumpavanyja i nielehitymnyja, i patrabavać ich adchileńnia.

Aproč sudovych razborak, u Amierycy pačali aktyŭna vykarystoŭvać jašče adzin sposab baraćby — bajkoty. Za piać hadoŭ žyćcia ŭ ZŠA ja nie bačyła nastolki masavych ekanamičnych pratestaŭ.

Ludzi masava admianiajuć padpiski na Amazon, vychodziać z X (Twitter), nie kuplajuć Tesla i admaŭlajucca padtrymlivać inšyja kampanii, jakija spryjajuć ultrapravym palitykam. Tramp, naturalna, złujecca i zajaŭlaje, što bajkoty nielehitymnyja, ale my bačym, što jany pracujuć: navat sam Mask musić pajści na sastupki.

Kali kazać pra vuličnyja pratesty, to acanić ich admietnaść składana, bo ŭ mianie niama asabistaha vopytu ŭdziełu ŭ ich u ZŠA. Ale ja pytałasia ŭ muža: jon amierykaniec, i jon adznačyŭ, što studenckija demanstracyi tut źjaŭlajucca zvyčajnaj źjavaj: padčas vajny ŭ Vjetnamie, padčas uvarvańnia ŭ Irak — moładź zaŭsiody vychodziła na vulicy, kab vykazać svoj pratest. Tak što, u peŭnym sensie, heta praciah tradycyi hramadzianskaha aktyvizmu.

— U svajoj pieradvybarčaj kampanii Tramp paabiacaŭ «nizkija padatki, słabaje rehulavańnie, tannuju enierhietyku, tannyja kredyty i imklivy rost dachodaŭ usich hramadzian». Ci stali realna bolš dastupnymi pradukty, enierharesursy, jak pra heta pišuć na sajcie Biełaha doma?

— Na pieršy pohlad moža zdacca, što jaho kiravańnie chaatyčnaje, ale nasamreč jano vyhladaje vielmi spłanavanym.

Kali raniej Tramp šmat abiacaŭ, ale nie ŭsio vykonvaŭ, to ciapier jon aktyŭna ŭvasablaje ŭ žyćcio svaje najbolš radykalnyja idei, što stvaraje turbulentnaść u ekanomicy. Biznes i finansavyja rynki nie čakali, što jon pojdzie tak daloka.

Respublikancy zaŭsiody śćviardžali, što ich palityka robić krainu bahaciejšaj. Ale histaryčnaja statystyka pakazvaje, što z 11 recesij paśla Druhoj suśvietnaj vajny 10 prypali na ich kiravańnie. Kali Bajden pieraniaŭ ekanomiku paśla COVID-19, jana była ŭ ciažkim stanie, ale da vybaraŭ stabilizavałasia. Tramp atrymaŭ krainu ŭ momant rostu, ale ŭžo vyklikaŭ finansavyja ŭzrušeńni: fondavy rynak abrynuŭsia ŭ čatyry razy macniej, čym u apošnija kryzisy.

Ceny na pradukty i resursy pakul nie źnizilisia. Zamiest hetaha raście ryzyka recesii — vynik palityki, jakaja zamiest padtrymki ekanomiki akcentujecca na žorstkich abmiežavańniach i niestabilnaści.

— Jak u cełym vy aceńvajecie takija hučnyja zajavy prezidenta? Nakolki, na vaš pohlad, jany realistyčnyja?

— Ludzi zaŭsiody lubili papulistaŭ, bo razumieć ekanomiku składana. Tramp prapanuje prostyja rašeńni: «Vyhaniu mihrantaŭ — i vy staniecie bahatymi!» Ci tak heta pracuje? Nie. Ale ludzi vierać nie danym, a tym, chto hučna abiacaje.

Respublikancy kažuć, što kłapociacca pra pracoŭnych, ale ich palityka zaŭsiody abaraniała intaresy miljarderaŭ. Situacyja na rynku pracy ŭžo paharšajecca: znajści pracu ciažej, a paśla masavych zvalnieńniaŭ u dziaržsiektary — jašče bolš. Ale mnohija nie chočuć bačyć pryčynu prablem, addajučy pieravahu łozunham.

— Niadaŭna stała viadoma, što «Radyjo Svaboda» i «Hołas Amieryki» apynulisia na miažy zakryćcia paśla taho, jak Tramp daručyŭ surjozna skaracić štat ahienctva, jakoje kiruje hetymi kampanijami. Što heta značyć dla zvyčajnych amierykancaŭ? Dzie vy sami zvyčajna čytajecie naviny?

— Zakryćcio «Hołasa Amieryki» i «Radyjo Svaboda» taksama nie vyklikała rezanansu ŭ ZŠA, bo hetyja miedyja aryjentavanyja na źniešniuju aŭdytoryju. Ale dla mianie, jak biełaruskaj aktyvistki, heta tryvožny sihnał: zakryćcio niezaležnych ŚMI — pieršy krok da aŭtarytaryzmu, i ja heta ŭžo bačyła na prykładzie Biełarusi.

Ale navat biez zakryćcia hetych kanałaŭ vyrazna vidać, jak administracyja Trampa ciśnie na miedyja, asabliva na tyja, što zajmajuć levacentrysckija pazicyi. Voś jarki prykład: Tramp pierajmienavaŭ Mieksikanskuju zatoku ŭ Amierykanskuju, i kali Associated Press admovilisia vykarystoŭvać hetuju nazvu, im zabaranili aśviatlać dziejnaść Biełaha doma. Taksama byli pryniatyja zakony, pavodle jakich niekatoryja ŚMI stracili svaje ofisy ŭ Biełym domie.

Inšy pakazalny momant: suprać NPR (National Public Radio) pačali zavodzić sudovyja spravy, a Tramp zajaviŭ, što CNN «nielehalnyja». Jak moža być niezaležnaje miedyja nielehalnym?

Vidavočna, što idzie metanakiravanaja baraćba ź niazhodnymi ŚMI, a pravyja prapahandysty sprabujuć pierakanać hramadstva, što ŭsie «lavackija» miedyja chłusiać.

Pry hetym CNN, naprykład, sapraŭdy bolš uvahi nadaje Trampu i krytykuje jaho palityku, ale nie publikuje adkrytaj chłuśni. U adroźnieńnie ad Fox News — fłahmana krajnie pravaj respublikanskaj prapahandy. Tam užo byli sudovyja pracesy, i kampanija vypłaciła miljony dalaraŭ za raspaŭsiud niepraŭdzivaj infarmacyi. Dakumientalna dakazana, što Fox News chłusiŭ i manipulavaŭ hramadskaj dumkaj, u tym liku raspaŭsiudžvaŭ rasijskuju prapahandu.

Što da majoj ułasnaj infarmacyjnaj dyjety — ja čytaju vielmi šmat roznaha. Asnoŭnyja krynicy: CNN, The New York Times, The Washington Post. Apošniuju, praŭda, ja da niadaŭniaha času čytała bolš aktyŭna. Tam, akramia navinaŭ, šmat aŭtarskich mierkavańniaŭ, i voś tut varta być uvažlivym.

Raniej u The Washington Post było bolš levych aŭtarskich kałonak, ale paśla taho, jak [miljarder, zastavalnik kampanii Amazon] Džef Biezas staŭ uładalnikam vydańnia, palityka źmianiłasia. Jon zajaviŭ, što ciapier redakcyja musić prytrymlivacca bolš prarespublikanskaha kursu, faktyčna padtrymlivajučy Trampa. Novy hałoŭny redaktar taksama pracuje ŭ hetym kirunku.

Zatoje ja praciahvaju čytać The Wall Street Journal, hladžu BBC i słuchaju šmat padkastaŭ. Sprabuju raźbiracca va ŭsim samastojna, kab nichto nie moh skazać, što ja niedainfarmavanaja. Naprykład, niadaŭna vyrašyła pryśviacić dźvie hadziny svajho žyćcia prahladu pramovy Trampa pierad Kanhresam. Nie praz naviny, nie praz analityčnyja artykuły, a prosta pahladzieć samoj.

— Jak źmianiłasia paŭsiadzionnaje žyćcio za apošni čas? Ci adčuvajecca roźnica, naprykład, va ŭzroŭni stresu, u adnosinach pamiž ludźmi?

— Zdajecca, nastroj u hramadstvie značna źmianiŭsia. Pavodle statystyki, rejtynh Demakratyčnaj partyi istotna źniziŭsia. Ludzi nie bačać vyraznaj palityčnaj baraćby. Respublikancy dziejničajuć hučna i ahresiŭna: Tramp kidaje abrazy, hrukaje kułakom pa stale, pavodzić siabie, jak Chruščoŭ z čaravikam, i abiacaje pakazać usim «Kuźkinu mać». I heta pracuje — ludziam važna bačyć dziejańni.

Na hetym fonie demakraty vyhladajuć mlava. Jany sapraŭdy pracujuć: naprykład, kali ja pisała svajoj kanhresvumien pra padtrymku Ukrainy i zaklikała dziejničać suprać Trampa, jana adkazała, što padpisvaje zajavy ŭ sudy, padtrymlivaje kalektyŭnyja pietycyi, pracuje na zakanadaŭčym uzroŭni. Ale takija dziejańni zastajucca nieprykmietnymi.

Ludziam patrebny lidar, jaki vyjdzie i skaža: «Tak, u śviecie adbyvajecca chaos, ale my budziem zmahacca!» Chočacca ŭpeŭnienaha, hučnaha i natchnialnaha hołasu.

Takich ludziej u Demakratyčnaj partyi ciapier vielmi mała. Naprykład, Bierni Sanders — adzin ź niešmatlikich, chto adkryta kaža, što adbyvajecca, ale jon navat nie člen partyi, a niezaležny palityk. Jość jašče niekalki kanhresmienaŭ i sienataraŭ, jakija čas ad času vychodziać u efir i tłumačać situacyju. Ale dla krainy takich hałasoŭ vidavočna niedastatkova.

Mienavita tamu demakraty hublajuć padtrymku — ludzi nie razumiejuć, što adbyvajecca, i nie bačać vyraznych krokaŭ. Chočacca realnaha supraćstajańnia Trampu, hučnych zajaŭ i kankretnych dziejańniaŭ. A pakul usio vyhladaje słabym. Naprykład, kali Tramp vystupaŭ u Kanhresie, demakratyčnyja kanhresvumien prosta apranuli ružovaje. Reakcyja hramadstva była krasamoŭnaj: «Surjozna? Vy zmahajeciesia z fašyzmam ružovym koleram?» Heta vyklikaje asacyjacyi z pratestami ŭ Biełarusi ŭ 2020-m, kali mnohija krytykavali tych, chto vychodziŭ na vulicy z kvietkami.

Ale što rabić? Iści ź viłami na Bieły dom? Nie varyjant — Tramp zakonna abrany prezident. Tamu treba praciahvać supraciŭ mirnymi sposabami, chacia vidavočna, što ludziam nie chapaje arhanizacyi i mocnaha lidara, jaki b abjadnaŭ pratest.

Mnie zdajecca, što respublikancy ŭsio bolš pieratvarajucca ŭ fašysckuju partyju. Heta vyrazna aŭtakratyčny ruch, mnohija navat nazyvajuć ich «relihijnymi fašystami». U toj ža čas demakraty daloka nie radykalnyja levyja, choć Tramp i jaho prychilniki abvinavačvajuć ich u «kamuniźmie». Nasamreč heta centrysty — i, bolš za toje, pradstaŭniki samaha sumnaha vidu centryzmu, jaki adzin ekanamist vielmi trapna acharaktaryzavaŭ jak boring centrists — «sumnyja centrysty».

Sumnyja centrysty nie prynosiać vialikich źmienaŭ. Pry ich kraina zastajecca stabilnaj, ale biez asablivaha prahresu. A respublikancy, naadvarot, upeŭniena ciahnuć jaje ŭ pravy bok, da aŭtarytaryzmu.

Mahčyma, Tramp stanie tym katalizataram, jaki prymusić demakrataŭ źmianicca. Kali jany nie chočuć kančatkova stracić pazicyi, im daviadziecca vyjści sa svajoj «zony kamfortu» i pierahledzieć palityku.

Cikavy prykład: niadaŭna paśla pramovy Trampa pierad Kanhresam z adkazam vystupiła Eliza Słotkin — sienatarka ad Mičyhana, štata, dzie ja žyvu. U jaje, darečy, biełaruskija karani: jaje pradzied byŭ emihrantam ź Biełarusi, jaki zasnavaŭ tut vytvorčaść. Ale vybar Słotkin — taksama pakazalny: demakraty addajuć pieravahu centrystam, paźbiahajučy rezkich zajaŭ i rašučych dziejańniaŭ.

Pakul situacyja zastajecca niapeŭnaj, ale vidavočna, što ŭ hramadstvie adbyvajecca praces abudžeńnia. Ludzi pačynajuć cikavicca palitykaj, aktyŭna ŭdzielničajuć u dyskusijach, analizujuć padziei. I navat rost fašysckich tendencyj maje adzin stanoŭčy bok: jon prymušaje ludziej pračynacca.

• 33
• 11
• 7
• 20
• 5
• 4
• 0
• 0