«Dziaŭčyna ŭ kibierbiaśpiecy — nie ŭnikalnaja źjava». Jak biełaruska žyvie ŭ Koŭnie i pracuje ŭ banku
Adela pryjechała ŭ Litvu vučycca ŭ 2021 hodzie. Zaraz dziaŭčynie 23 hady, jana žyvie ŭ litoŭskim Koŭnie, pracuje ŭ banku: Adela — mieniedžar pa kibierbiaśpiecy. Devby jana raskazała, jak abrała svaju śpiecyjalnaść i buduje karjeru, a taksama, čamu AI jaje nie zamienić (nu, albo zrobić heta vielmi niachutka).
«Vyśvietliła, što Vilenski univiersitet zładziŭ prahramu dla studentaŭ ź Biełarusi»
— Ja žyvu ŭ Litvie sa žniŭnia 2021 hoda. Dahetul ja vučyłasia na miechmacie BDU, ale ž nas, studentaŭ, pačali «tresci» — da adnahrupnikaŭ prychodzili z vobšukami, pa randomu. Zatrymlivali tych, chto chadziŭ da rektara Karala i padpisaŭ pietycyju (z zaklikam spynić hvałt u dačynienni da mirnych hramadzian).
Jašče raniej ja chacieła źjezdzić u Litvu pa prahramie Erasmus — tady BDU jašče pracavaŭ z Vilenskim techničnym univiersitetam imia Hiedymina. A potym, kali pačalisia pieraśledy studentaŭ, ja zahuhliła, jak padacca ŭ hetuju VNU i vyśvietliła, što inšy univiersitet — Vilenski — zładziŭ prahramu dla studentaŭ ź Biełarusi, jakija nie padtrymlivajuć režym. Na hałoŭnaj staroncy ich sajta była vializnaja abjava.
Ja prahladzieła prahramy, bolš za ŭsio mianie zacikaviła prahrama «Infarmacyjnyja sistemy i kibierbiaśpieka», fakultet znachodzicca ŭ Koŭnie. Potym zlistavałasia z kurataram — dasłała joj svaje adznaki. Jana adkazała: «Nu, usio dobra! Kali chočacie — pryjazdžajcie, ale ž zaraz niama nivodnaha biaspłatnaha miesca». Mnie heta nie padychodziła, bo navučańnie kaštavała 4860 jeŭra za hod, a jašče treba było niejak žyć u Litvie.
Jašče praz dva tydni kuratar znoŭku napisała mnie: ci to jany atrymali subsidyju, ci to niechta admoviŭsia ad svajho miesca — ale ž jany mahli ŭziać mianie biaspłatna.
Možna skazać, što mianie zaličyli pieravodam — ale ja trapiła na druhi siemiestr, bo ŭ mianie nie chapiła adznak pa troch pradmietach. Majo navučańnie pačałosia ź lutaha — i tamu jano spačatku viałosia anłajn, to bok ja była doma ŭ Minsku. A ŭ žniŭni ja pierajechała ŭ Koŭna.
«Vučyli analizavać kibierryzyki, zdabyvać z elektronnych pryładaŭ vydalenuju infarmacyju»
Zaraz prahramy dla biełarusaŭ u maim univiersitecie niama — na nastupny 2022 hod usie miescy addali ŭkraincam. Ale ž dla hramadzian nie ź Jeŭrasajuzu jość inšyja prahramy — i biełarusy pad heta taksama padpadajuć, to bok jany mohuć i zaraz atrymać biaspłatnuju adukacyju ŭ Vilenskim univiersitecie.
Na majoj śpiecyjalnasci spačatku było siem albo vosiem biełarusaŭ, astatnija — ukraincy, litoŭcy. Taksama ŭ nas byli studenty ź Jehipta i inšych krain. Ludziej było zašmat — ale potym usio mienš i mienš, pakul nie zastałosia čałaviek dvanaccać-trynaccać.
Navučańnie ŭ nas viałosia pa-anhielsku. Mnie było nie ciažka, bo ŭ mianie ź dziacinstva dobraja anhielskaja — maje baćki razumieli: čym raniej pačnieš davać dziciaci zamiežnuju movu, tym lepš dla jaho. Ja nie viedaju anijakich praviłaŭ — ale ž razmaŭlaju i pišu biez pamyłak, u mianie anhielskaja mova niedzie na «padkorcy».
Akramia kibierbiaśpieki ŭ Vilenskim univiersitecie možna było abrać kłasičnaje prahramavańnie, fiziku ci ekanomiku. Maja śpiecyjalnaść — heta niešta pasiaredzinie: my i kryptahrafiju vyvučali, i prahramavańnie, i roznyja matematyki. Ale było šmat takich pradmietaŭ, kali nas vučyli analizavać kibierryzyki, zdabyvać z telefonaŭ i inšych elektronnych pryładaŭ vydalenuju infarmacyju, znachodzić ličbavyja ślady i hetak dalej.
Roznica pamiž biełaruskaj VNU i litoŭskaj — vielmi vialikaja:
- da ciabie pa-inšamu staviacca — z bolšaj pavahaj, jak mnie padałosia;
- ty maješ prava abirać pradmiety: kali ŭ BDU kožny student pavinien vyvučać fiłasofiju, to tut možna vybrać — i zamianić inšym pradmietam;
- vykładčyki ahułam bolš łajalnyja da studentaŭ.
Kali na miechmacie Nina Uładzimiraŭna chadziła pa kabinietach i praviarała, chto na parach, a chto — nie; to ŭ jeŭrapiejskim univiersitecie heta ŭvohule nie važna: ty možaš naviedvać lekcyi abo vučycca samastojna, viesci kanśpiekt abo nie — ŭsio nieabchodnaje jość u Moodle (płatforma dla dystancyjnaha navučańnia), ty tolki svoječasova zdavaj ispyty dy ŭkładajsia ŭ dedłajny.
Darečy, u BDU taksama byŭ Moodle, ale ž, mnie padajecca, niejkaja biaspłatnaja viersija, bo kali ŭ kovid na anłajn-paru zachodziła tryccać čałaviek — adbyvałasia DDoS-ataka, usio padała.
«Adšukała elektronny adras biržy pracy, zrabiła CV i adpraviła»
Sumiaščać navučańnie ŭ VNU z pracaj možna — i navat treba, bo žyć u Jeŭropie vielmi doraha. Ja pačała pracavać na čaćviortym ci piatym siemiestry, ale ž nie fuł-, a part-tajm.
Pracu znajšła praź litoŭskuju pracoŭnuju biržu. Spačatku ja šukała praz LinkedIn, i mnie zdavałasia, tak doŭha, amal dva tydni (heta zaraz razumieješ, što heta ničoha) — i nivodnaha sumoŭja. Tady ja adšukała elektronny adras biržy pracy, zrabiła CV i adpraviła.
Mnie zdajecca, heta było ŭ niadzielu ŭviečary. A ŭ paniadziełak mnie patelefanavała žančyna Aksana, jana razmaŭlała pa-rusku. Spytała, što ja šukaju. Ja adkazała, što, kaniečnie, ja b chacieła štości źviazanaje z technałohijami. I jana skazała: «Dobra!» — i ŭładkavała mianie ŭ maleńkuju łahistyčnuju kampaniju ŭ customer support.
Praca nie ciažkaja, kali razabracca: klijenty robiać cikiety ŭ Jira, a ty šukaješ u bazach danych, što ich turbuje — naprykład, čamu nie drukujecca bar-kod ci čamu nie zarehistravałasia niejkaja pasyłka, vypraŭlaješ. Dla pieršaj pracy — idealna, mnie zdajecca.
Što mnie padabałasia: nie treba było ni z kim razmaŭlać pa telefonie, što vielmi, vielmi važna, bo ja ž tak sabie razmaŭlała pa-litoŭsku — usia praca ŭ Jira. Kaniečnie, treba było vyvučyć sistemu, dzie što zachoŭvajecca, — to bok architekturu. Ale ž potym, vyvučyŭšy ŭsio, ty prosta tyckaješ, kudy treba.
Płacili mnie niadrenna pa litoŭskich mierkach — za 20 hadzin u tydzień 500 jeŭra na ruki (za vylikam padatkaŭ).
«Ja pračynałasia u 4:30, uzimku u 7:00 užo była ŭ ofisie, uletku — u 8:00»
U łahistyčnaj kampanii ja adpracavała paŭhady. Žyła scipła: moj zarobak u 500 jeŭra pakryvaŭ tolki arendu kvatery dy «kamunałku» (ja płaciła 375 jeŭra) — i zastavałasia jašče 125 jeŭra na pradukty. Ale ž mnie baćki dapamahali hrašyma.
Niejkuju sumu ja padzbirała, pakul navučałasia anłajn. Vilenski ŭniviersitet pryznačyŭ mnie stypiendyju ŭ 200 jeŭra ŭ miesiac na pieršy moj siemiestr — i ŭ vyniku atrymałasia 800 jeŭra.
Ja nie stała žyć u internacie, a znajšła vielmi dobruju kvateru ŭ samym centry Koŭny — vielmi maleńkuju, u mansardzie — pad samym dacham. Ale ž jana i kaštavała niašmat. Tam była kuchnia, duš dy tualet, stoł dla zaniatkaŭ i vialiki łožak — i ŭsio tolki majo. Darečy, miesca ŭ internacie ŭ toj čas kaštavała kala 150 jeŭra.
Nastupny moj pracadaŭca — Western Union — znajšoŭ mianie ŭ LinkedIn i ŭziaŭ na pazicyju major incident manager + real time monitoring specialist: ja naładžvała alerty i sačyła za tym, jak pracujuć sistemy, kab vyrašać prablemy raniej, čym jany pierarastuć u major incidents. Maja praca była źviazanaja z technałohijami, ale heta nie inžynierynh (i jon nikoli nie byŭ mnie cikavy).
Sumiaščać navučańnie ŭ VNU i pracu fuł-tajm było ciažej, čym pracavać part-tajm u łahistycy i vučycca, — ja nie chadziła ŭ toj čas va ŭniviersitet.
Davodziłasia jezdzić u ofis u Vilniu. Ja pračynałasia u 4:30, uzimku u 7:00 užo była ŭ ofisie, uletku — u 8:00. Tady ja daviedałasia, što šmat ludziej kožny dzień jeździać z Koŭna ŭ Vilniu i nazad: praz paŭhady ja paznavała amal kožny tvar ŭ elektryčcy.
Amierykancy ŭ Litvie płaciać nie vielmi šmat — zdajecca, navat nižej za rynak, ale ž mnie było dobra, bo ja jašče žyła na toj kvatery i zarablała cełuju 1000 jeŭra na ruki. A potym mnie pavysili zarobak da 1100, ale ž na ruki atrymlivałasia navat bolš, bo ja pracavała i ŭ śviaty — naprykład, na Kalady i ŭ Novy hod, i ŭviečary.
U nas było tak: kali mitynh z ZŠA, to heta ličyłasia za aviertajm — ja atrymlivała ŭ paŭtary razy bolš, a za aviertajm u śviata — u dva razy. Na mitynhi z Amierykaj prychodziłasia to raniej pryjechać, to paźniej pajści dadomu (to bok nie u 16:00, jak zvyčajna, a u 18:00). U mianie byŭ pierapynak na łanč — adna hadzina, ale ž ja prynosiła łanč-boks z saboj i za dziesiać chvilin paśpiavała ŭsio źjesci, — a ŭ astatnija piaćdziasiat chvilin u mianie byŭ «nep» (chto nie zrazumieŭ, ja spała).
Vučyłasia ja ŭ ciahniku na Vilniu i nazad i ŭviečary paśla pracy, a taksama ŭ subotu-niadzielu.
«Dziaŭčyna ŭ kibierbiaśpiecy — nie ŭnikalnaja źjava, u maim asiaroddzi žančyn šmat»
Napeŭna, ja vyhareła. Ad nas syšoŭ čałaviek — i zamienu jamu šukali paŭhady. Ja ŭvieś hety čas pracavała adna jak real time monitoring specialist, a inšyja kalehi, jakija byli tolki major incident mangers, nie mahli dapahać, bo sami byli vielmi zaniatyja, — i heta było vielmi ciažka. Navat moj mieniedžar rabiŭ day-to-day work, jakuju jon nie pavinien byŭ rabić — ale ž nie było inšych resursaŭ.
Potym čałavieka znajšli, ale ž jaho treba było dva miesiacy ŭsiamu navučać, bo ŭ nas było vielmi šmat roznych tułaŭ — rastłumačyć usio. Tut jašče źmianiŭsia meniedžmient — a ja dahetul prasiła mianie pavysić, nu i mnie dali zrazumieć, što čakać mnie hetaha jašče minimum paŭhady, a ci pavysiać, nichto nie viedaje. Moj mieniedžer, vielmi dobry čałaviek, skazaŭ, što jon nie moža dać anijakich harantyj — zdaryŭsia fryz.
Nu, i naturalna, ja pačała šukać novuju pracu. Ja chacieła pracavać u kibierbiaśpiecy — a takaja praca čaściej za ŭsio ŭ finansavych arhanizacyjach ci bankach: ja adpraviła, mabyć, 30 reziumie praz LinkedIn — i mianie pazvali na intervju ŭ bałtyjski bank.
U banku ja była spačatku technology audit coordinator, a taksama IT risk analyst, nu, a potym pierajšła na pazicyju offensive security process manager u adzieł kibierbiaśpieki. Pryjšła ja na zarobak u dva razy bolšy, čym u mianie byŭ dahetul, — i za paŭtary hady jašče vyrasła.
Darečy, dziaŭčyna ŭ kibierbiaśpiecy — nie ŭnikalnaja źjava, u maim asiaroddzi žančyn šmat, u nas jany pišuć usiu dakumientacyju. A mužčyn ŭsiaho try kamandy inžynieraŭ — prykładna 15 čałaviek. Ale ž ja miarkuju, tak zdaryłasia, bo ŭ nas pracujuć tolki sieńjory pad 30-40 hadoŭ, a 10-20 hadoŭ tamu dziaŭčyn, jakija b vučylisia na inžynieraŭ, prosta było mienš. Nu i heta vielmi vuzkaja praca: my šukali adnaho śpiecyjalista — chajrynh išoŭ da šasci miesiacaŭ.
U nas pracujuć i litoŭcy, i łatyšy, jość makiedoniec i ispaniec, z Anhlii jość ludzi — ahułam, z usioj Jeŭropy.
«Kalehi mohuć papracavać troški bolš, bo im cikava niešta vyśvietlić. Taki zdarovy intares»
Zaraz kažuć, što AI zamienić mnohich ajcišnikaŭ, ale ž usio, što ja rablu, hruntujecca na razmovach ź ludźmi — na razumieńni, jak što pracuje ŭnutry kampanii i jak zrabić tak, kab usio heta adpaviadała mižnarodnym standartam. AI jašče nie navučyŭsia tak zadavać pytańni, i pisać tak nie navučyŭsia.
Jak process manager ja kantraluju, kab usie napisanyja pracesy pracavali, — ja ich nakiroŭvaju. I ja nie vieru, što zaŭtra heta zmoža rabić AI — ź ludźmi pracavać niaprosta.
Mnie maja praca padabajecca. Ja pracuju na remoŭcie, maja kamanda z bolšaha ŭ Ryzie, ale ž častka ludziej u Vilni — raz-poraz ja jezdžu tudy ŭ ofis, kab prosta pabačycca.
Darečy, kali ŭ nas u Vilni niejki vorkšop, ja mahu sabie numar u hateli źniać, kab nie viartacca ŭviečary dadomu — kampanija ŭsio pakryje, taksama jak i kvitki albo bienzin.
U nas u kamandzie, zdarajecca, aviertajmiać — ale ž, mnie zdajecca, heta ad čałavieka jašče zaležyć. Kab pracavać u kibierbiaśpiecy, ty pavinien hareć svajoj spravaj — i ja baču inšym razam, što kalehi mohuć papracavać troški bolš, bo im cikava niešta vyśvietlić, «pakrucić». Nu, taki zdarovy intares.
A naohuł, praca ŭ nas pavolnaja, biez halernaha irvieńnia. Kaniečnie, byvaje i tak, što Jeŭrapiejski centralny bank vypuskaje niejkija dakumienty — i tabie treba praviarać, ci ŭsio ŭ pracesach padychodzić, niešta navat treba pierapisvać. Ale ž takoje raz u hod.
«Kažuć, što ŭ Koŭnie niama čaho rabić, — ale jany prosta nie viedajuć, dzie heta šukać»
Ja vuču litoŭskuju movu, bo vielmi chutka mnie treba padavacca na PMŽ. Čužuju havorku razumieju niabłaha — niedzie na A2, a voś razmaŭlaju horš — na A1.
Ja ŭžo kazała, što žyvu ŭ Koŭnie — a tut usie razmaŭlajuć pa-litoŭsku, parazumiecca pa-rusku amal niemahčyma: litoŭcy navat abražajucca, kali ty źviartaješsia da ich na ruskaj movie.
Ale ž jak jany radujucca, kali ty sprabuješ niešta skazać pa-litoŭsku — navat z pamyłkami, nie źviartajučy ŭvahi na rod ci lik. Jany kažuć: «O, jak u vas dobra atrymlivajecca! Vam treba praktykavacca jašče — razmaŭlajcie, jak možacie, tolki havarycie, kali łaska, nie saromciesia!» — i heta nadaje śmiełasci.
Ja vučyłasia na kursach — jany vielmi prostyja: tam dajuć ałfavit, nu i niejkija frazy dy vyrazy, kab ty moh padtrymać razmovu, niešta spytać u kramie. Kaštujuć takija kursy 200 jeŭra dva zaniatki na tydzień (pa dźvie akademičnyja hadziny) ciaham 10 tydniaŭ.
Va ŭniviersitecie ŭ mianie litoŭskaj movy nie było — u nas možna było vyvučać tolki zamiežnyja movy: francuzskuju, niamieckuju i hetak dalej, što dziŭna. Možna ŭziać kurs u inšym VNU — i heta majuć mahčymaść zrabić nie tolki studenty, ale ž heta budzie akademičnaja mova, to bok heta bolš dla fiłołahaŭ. Kaštuje heta kala 350 jeŭra za siemiestr.
Ja b chacieła zastacca žyć ŭ Koŭnie i dalej. Heta vielmi kamfortny dla mianie horad i vielmi litoŭski, što mnie padabajecca. Mnohija kažuć, što tam niama čaho rabić, ale dla mianie tam šmat čaho možna rabić — a tyja, chto tak kaža, prosta nie viedajuć, dzie heta šukać.
Litva pryniała mianie tak nievierahodna dobra — ja vielmi ŭdziačnaja joj za heta, i chacieła b svajoj pracaj i padatkami padtrymać hetu krainu. Mnie tut vielmi padabajecca, i ja pakul nie chaču nikudy źjazdžać.
Tut jość fiestyval Aura i vielmi dobry dramatyčny teatr, a ŭletku pravodziacca džaz-fiestyvali pa ŭsim horadzie. Ja lublu prosta hulać pa Koŭnie ci katacca na rovary, tut šmat biaspłatnych kortaŭ i baskietbolnych i valejbolnych placovak, tam navat invientar biaspłatny.
A jašče ŭ Koŭnie jość prosta najlepšy basiejn: ja šukała taki ž u Vilni, kali zbirałasia pierajazžać — nie znajšła. Tam dvanaccać saun. Kvitok na try hadziny kaštuje 19 jeŭra, ale ž ja kuplaju abaniemient, bo jon tańniejšy, i chadžu dva razy na tydzień.
U fejsbuku jość staronka, kudy vykładvajuć afišu mierapryjemstvaŭ, jakija ladziać ŭ horadzie, — i ja časta ich naviedvaju. Biezumoŭna, u Vilni bolš usiaho, ale ž u Vilniu nie vielmi ciažka źjeździć. Ale ja dla siabie zrazumieła, što nie chaču žyć u vializnym horadzie — Koŭna jakraz pa mnie.
Kamientary