Да чаго прыводзіць шлюб паміж стрыечнымі братамі і сёстрамі: новыя даныя
Людзям даўно вядомы негатыўныя наступствы шлюбу паміж блізкімі сваякамі. Акрамя медыцынскіх аспектаў, у апошнія гады ўвага надаецца і сацыяльным наступствам такіх шлюбаў.
Як піша ВВС, шлюбы паміж стрыечнымі сваякамі — гэта традыцыя, якая існуе ў многіх культурах свету. У мінулым такія саюзы заключаліся дзеля захавання маёмасці ўнутры роду і забеспячэння сацыяльнай стабільнасці. У сучасным свеце шлюбы паміж блізкімі сваякамі дагэтуль шырока распаўсюджаныя, асабліва сярод жыхароў арабскіх краін.
Адной з галоўных медыцынскіх рызык такіх шлюбаў з'яўляецца павышаная верагоднасць рэцэсіўных генетычных захворванняў. Калі абое бацькоў з'яўляюцца носьбітамі рэцэсіўнага гена хваробы, іх дзіця мае 25% імавернасці атрымаць гэтую мутацыю. У цэлым сярод насельніцтва гэтая рызыка складае каля 3%, а сярод дзяцей, народжаных у шлюбе паміж стрыечнымі братамі і сёстрамі, узрастае да 6%.
Аднак, акрамя медыцынскіх аспектаў, у апошнія гады ўсё большую ўвагу надаюць і сацыяльным наступствам такіх шлюбаў.
«Народжаныя ў Брэдфардзе»
Адным з найбуйнейшых даследаванняў у гэтай галіне стала Born in Bradford («Народжаныя ў Брэдфардзе»), якое ўжо 18 гадоў праводзяць вучоныя з Брэдфардскага ўніверсітэта. У гэтым горадзе пражывае вялікая грамада выхадцаў з Пакістана.
Паводле даных даследавання, у трох раёнах Брэдфарда амаль палова (46%) жанчын пакістанскага паходжання замужам за стрыечным або траюрадным братам.
Вучоныя даследавалі не толькі наяўнасць канкрэтных рэцэсіўных захворванняў, але і дзясяткі іншых паказчыкаў — ад развіцця навыкаў мовы да частаты зваротаў да дактароў і паспяховасці ў школе. Пры гэтым яны выкарысталі матэматычную мадэль, каб выключыць уплыў такіх фактараў, як беднасць і ўзровень адукацыі бацькоў, і засяродзіцца выключна на ўздзеянні сваяцтва паміж бацькамі.
Гэта адно з найбуйнейшых медыцынскіх назіранняў такога роду: з 2007 па 2010 год у праект былі ўключаныя больш за 13 000 немаўлят, за якімі вучоныя сачылі на працягу дзяцінства, падлеткавага ўзросту і сочаць цяпер — у дарослым жыцці.
У апошнія месяцы былі апублікаваныя новыя даныя, якія паказалі, што ўплыў сваяцкіх шлюбаў можа быць яшчэ шырэйшым, чым лічылася раней.
У дзяцей, народжаных у шлюбе стрыечнага брата і сястры, імавернасць узнікнення праблем з вымаўленнем (артыкуляцыі) і мовай (затрымка ў развіцці мовы, цяжкасці ў пабудове сказаў) склала 11%, тады як у дзяцей без роднасных сувязяў паміж бацькамі — 7%.
Толькі 54% такіх дзяцей дасягаюць «добрага ўзроўню развіцця» да пяці гадоў (паводле афіцыйнай брытанскай сістэмы ацэнкі), тады як сярод астатніх дзяцей гэты паказчык складае 64%.
Дзеці ад шлюбу стрыечных бацькоў у сярэднім на траціну часцей звяртаюцца да тэрапеўта: 4 разы на год супраць 3 у астатніх дзяцей.
Адметна, што нават калі выключыць з разлікаў дзяцей з дыягнаставанымі рэцэсіўнымі захворваннямі, колькасць зваротаў да медыкаў сярод астатніх дзяцей, народжаных у шлюбе паміж сваякамі, застаецца падвышаным.
Прафесар Сэм Одзі (Sam Oddie), неанатолаг і даследчык з Bradford Teaching Hospitals, які больш за дваццаць гадоў працуе ў горадзе і бачыў мноства цяжкіх генетычных захворванняў, лічыць, што
галоўная прычына генетычных рызык у Брэдфардзе — не столькі шлюбы паміж кузэнамі, колькі эндагамія.
Эндагамія — гэта практыка ўступлення ў шлюб у межах адной і той жа этнічнай або сацыяльнай супольнасці. У такіх групах людзі з большай верагоднасцю маюць супольных продкаў і, адпаведна, падзяляюць аднолькавыя гены — нават калі яны не стрыечныя сваякі.
Гэтая праблема не абмяжоўваецца пакістанскімі супольнасцямі Вялікабрытаніі. Эндагамія таксама сустракаецца сярод яўрэяў Вялікабрытаніі, амішаў у ЗША і франкаканадцаў.
Ці варта забараняць шлюбы паміж блізкімі сваякамі
Акрамя праблем са здароўем, існуе яшчэ адна прычына, па якой некаторыя выступаюць за забарону шлюбаў паміж стрыечнымі сваякамі, — сацыяльныя аспекты. Менавіта гэты аргумент стаў галоўным у абмеркаваннях у Скандынавіі.
У Нарвегіі, дзе ў мінулым годзе забаранілі шлюбы паміж стрыечнымі братамі і сёстрамі, улады заявілі, што такая практыка звязаная з прымусовымі шлюбамі, калі некаторых жанчын-мігрантак з Паўднёвай Азіі прымушаюць уступаць у саюзы з сваякамі.
Як адзначаюць спецыялісты, у традыцыйных супольнасцях шлюб з кузэнам можа разглядацца як спосаб «гарантаваць» чысціню роду і абараніць жанчыну ад «недастойных» сувязяў з пабочнымі мужчынамі.
Паліцыя Нарвегіі сцвярджае, што шлюбы паміж блізкімі сваякамі спрашчаюць кантроль над жанчынамі і могуць быць часткай сістэмы хатняга гвалту. Жанчыны, якіх прымушалі ўступаць у шлюб з стрыечнымі братамі, часта апыналіся ў пастцы фінансавай залежнасці ад сям’і. У такіх выпадках развод азначаў сацыяльнае выгнанне.
Аналагічную пазіцыю заняло і Міністэрства юстыцыі Швецыі, заявіўшы, што забарона, якая будзе ўведзена ў наступным годзе, накіравана на вызваленне жанчын ад гнёту «нормаў гонару».
Аднак у Вялікабрытаніі гэтае пытанне застаецца спрэчным. Для некаторых людзей ідэя поўнай забароны шлюбаў паміж стрыечнымі сваякамі выглядае як дыскрымінацыя пэўных меншасцяў.
Шлюб паміж кузэнамі — важная культурная практыка ў многіх частках свету, і заканадаўства павінна ўлічваць сацыяльныя і сямейныя каштоўнасці, якія ляжаць у яго аснове.
Іншыя дадаюць, што нават калі забарона будзе ўведзена, то некаторыя пары працягнуць уступаць у шлюбы са сваімі стрыечнымі сваякамі, але не будуць іх афіцыйна рэгістраваць. У выніку жанчыны ў такіх шлюбах будуць пазбаўлены юрыдычнай абароны ў выпадку, калі адносіны сапсуюцца.
Замест гэтага прапануецца развіваць сістэму адукацыі і генетычнага скрынінгу, каб людзі маглі свядома прымаць рашэнні пра свой шлюб і будучых нашчадках.
Вылецела ў невядомым кірунку спікерка КР Анжаліка Мельнікава30
Каментары